dos orves
(loyt F. Shiler)tsu Dionys, dem melekh
kumt Damon tsu geyn pamelekh
mit a sharf shpisl in der hant
un khapt zikh pavoli heran
tsun melekh, dem tiran,
un vil im makhn toyt bay im in lant.
do gibt der kenik a geshray:
"oy du gaslen shtey!
veymenen hostu gevolt teytn mitn shpisl?"
"kh'hob gevolt makhn fray
di shtat fun dayn tiranay!"
un git dertsu a doptshe mit dem fus!
"oy, azoy hostu gevolt?
tomer vestu bald
kharote bakimen afn shtrang!
un far dayn shlekhtn plan
vet dayn shtrof za(y)n:
du vest gikh geyn dem letstn gang!""ikh bin tsun shterben gereyt,
nor her mikh on, vos ikh beyt:
nit, kholile, du zolst mikh losn lebn,
nor gib zshe mir drey tig tsayt,
bis ikh hob di shvester tsipe
gefirt tsu der khipe,
fir a mashken vel ikh dir mayn khaver gebn!"do hot zikh der melekh tselakht
un nit keyn zakh gemakht
"drey tog vel ikh dir shenkn fir an eyd,
nor gedenk, du khamer, git (gut),
tomer komstu nit,
vet dayn khaver hobn durkh dikh dem toyd!"
un der Damon geyt tsum khaver tsu
un zogt: "her nor tsu,
vos ikh vel do oysshpekulirn:
du zolst dem melekh untershraybn,
fir a mashken bay im tsu blaybn,
bis ikh hob di shvester Tsipe
hob gefirt tsu der khipe!"
der khaver iz geven aynfershtandn
un zi gezeygnen zikh gut, veyl un fayn,
der Damon heybt on, avek tsu shpanen
un der khaver geyt, nebekh, zun tiranen.ven Damon hot di shvester Tsipe
gefirt tsu der khipe,
loyft er mit a groysn khezek tsurik,
men zol im dort nisht kwelen
dem getrayen khaver af dem shtrik!
un vi er loyft vet es parne,
der himel vet khmarne
un a shtarker regn rayst avek di brig,
un er kan nisht tsun khaver tsurik!
ado trakht er nit kayn zakh
un shpringt arayn in dem takh (taykh),
un bet: "reboyne shel oylem, hob rakhmones!"
ado helft im got, er retet im fun dem toyt,
un er shvimt durkh dem potek un sakones.un loyft un loyft un kumt tsu geyn in a vald,
do zeyt er take bald
vi gaslonem lasn zihk tsu im geyn:
"ikh hob nor dos hoyle lebn,
un dos mus ikh dem kenik gebn!"
bet er zikh bay zey mit a geveyn,
un dernokh khapt er zikh a groysn shteken
un heybt on zi tsu bedeken
un makelt zey ale vi di hind!
oy, vi di gaslonem zeyn, es vet mies,
khapn zey af di pleytses di fis
un vern shir poter fun irem bind!un Damon loyft vayter,
di zun hebt on tsu brin,
ermatet zeynen zayne glider
un er tsegeyt shir far a nasn trink!
ado falt er shoyn anebn,
do zeyt er - ikh zol azoy lebn! -
vi vaser fun a kleyn kvelele rint!
do git er tsu a shpring,
un makht a gitn (gutn) trink
un vet shoyn vider gut un gezint (gezunt)!
endlekh kumt Damon tsu der shtut (shtat),
do hert er - es kulen zikh lebn dem bud,
do rashn zikh zekhs yidn epes mit a veylem,
ado vet men bald a veylen ying, a yold,
oyfklopn baym melekh af a tseylem!
do shtopt zikh Damon durkh di reylem:
"ado hot ir mikh tsurik! bind's im op di shtrik!
er iz far mikh geven an orev!"
vi der melekh tut dos hern,
rinen fun im di trern,
un er ruft di khaverem tsu zikh heran,
es zay mekhabed mit vayn un a voylem, gutn kidesh,
un dan zogt er tsu zey:
"azoy, vi ikh farshtey,
iz di frayndshaft nisht keyn pizde shigon!
nu vel ikh aykh nisht mer teytn,
nor epes vel ikh aykh betn:
nemt mikh oykh az a dritn un!"(A.W. Tüting)
YIVO
Hebrew English Originalorves 'arvuth bail -melekh melech king Mejlech pamelekh -easy pamejlech povoli -slowly powoli gaslen gaslan bandit Gaslen doptshe -a kick Doptsche tomer tam'ar maybe tommer kharote charatah repentance Charute kholile chalilah G-d preserve! chulile zshe* -just sche khipe chupah wedding canopy Chippe mashken mashkun bail Maschken khaver chavér friend, comrade Chawer khamer chamor donkey Chammer gezeygnen -say goodbye gesegnen shpanen -to march schpanen nebekh - poor, miserable (interj.)nebbich khezek* chozek force Chesek parne ?misty parne khmarne ?cloudy chmarne trakhtn -consider trachten taykh -river taach (taich) reboyne shel oylem ribonó shel 'olam L-rd of the world Rebojne schel ojlem rakhmones rachmanoth pity, mercy Rachmuness potek -river Potek sekones sakanoth danger(s) Sekuness take -indeed taki gazlonem gazlanim bandits Gaslunem mis m'is bad mieß pleytses -shoulders, back Plejzes shir -almost schier poter (vern) patar to lose, get rid of poter lebn* -beside neben bud* -horse cart Bud rashn zikh ?get excited raschen sich ying -boy, young man Jing yold -chump, dupe, sucker; "good guy" Jold tseylem tselem* cross, gallow Zejlem orev 'arév bail Urew khaverim chaverim friends Chawerim mekhabed mechabéd to honour mechabed kidesh ?here: brandy Kiddesch pizde* ? ?pisste shigoen shig'oen (mere) illusion Schigun
pizde*- maybe from Romanian (depreciatory term for female body part)
tselem* - also "idole"
khezek* - Uriel Vaynraykh (Weinreich) gives this Hebrew word with a different meaning and romanized spelling as "khoyzek" - "ridicule, mockery", whereas "force" by "koyekh" (Hebr.: "ko'ach")
lebn* - also "nebn"
bud* - from Polish
zshe - from Polish "ze"